Pragmatik: Αξιωματα επικοινωνιας, λεκτικη και μη λεκτικη επικοινωνια και γλωσσα του σωματος

Σύμφωνα με τη σχολή του Palo Alto πέντε αξιώματα χαρακτηρίζουν την επικοινωνία:

1. Το πρώτο αφορά στην ανυπαρξία της μη επικοινωνίας. Η επικοινωνία ταυτίζεται με τη συμπεριφορά. Δεν υπάρχει, λοιπόν, αντίθετη κατάσταση, δηλαδή μη επικοινωνία. Δεν γίνεται να μην επικοινωνια καποιος, ακομη και η σιωπη ειναι τροπος επικοινωνιας!
2. Το δεύτερο αφορά στην οργάνωση της επικοινωνίας, η οποία διακρίνεται σε δύο επίπεδα: α) στο επίπεδο τουπεριεχομένου (content) του μηνύματος και β) στο επίπεδο του ορισμού της σχέσης (command). Τα δύο αυτά επίπεδα βρίσκονται σε άμεση συσχέτιση: όσο λιγότερο σαφής είναι o ορισμός της σχέσης (πώς αντιλαμβάνεται το ένα άτομο το άλλο), τόσο το περιεχόμενο ενός μηνύματος χάνει την αυτοτέλειά του, με αποτέλεσμα να εμπλέκεται διαρκώς στη διασαφήνιση του ορισμού της σχέσης των επικοινωνούντων.
3. Το τρίτο ορίζει ότι η επικοινωνία εμπεριέχει ένα τριαδικό σχήμα αλληλεπίδρασης. Κάθε απάντηση σε ένα ερέθισμα προκαλεί ταυτόχρονα και ερέθισμα για μιαν απάντηση. Το τριαδικό σχήμα αλληλεπίδρασης είναι κυκλικό, δεν ανήκει στο σχήμα μονόδρομης κατεύθυνσης αίτιο - αποτέλεσμα.
4. Σύμφωνα με το τέταρτο αξίωμα, η επικοινωνία χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, την ψηφιακή (λεκτική) και την αναλογική(μη λεκτική). Είναι φανερό ότι η αναλογική είναι η πιο ασαφής, διότι δεν έχει τη δυνατότητα να εκφράσει έννοιες όπως αντίθεση, χρονική διάκριση, υπόθεση, προϋπόθεση.
5. Το πέμπτο αξίωμα ορίζει ότι η επικοινωνία οργανώνεται σε πρότυπα συμπεριφοράς και η συμπεριφορά καθορίζεται από κανόνες. Η μελέτη αυτών των κανόνων ονομάζεται «μετεπικοινωνία». Η μετεπικοινωνία, συνεπώς αναφέρεται στη μελέτη της ίδιας της επικοινωνίας.

Κάθε μήνυμα, λεκτικό ή μη, εμπειρέχει και τα τέσσερα αυτά επίπεδα. Επικοινωνώντας ο πομπός αναφέρεται σε κάποιο θέμα, βρίσκεται σε κάποια μορφή σχέσης με το δέκτη, αυτοαποκαλύπτεται και, έμμεσα ή άμεσα, προσκαλεί / προκαλεί το δέκτη. Πρόβλημα επικοινωνίας προκύπτει όταν ο πομπός και ο δέκτης δεν επικοινωνούν στο ίδιο επίπεδο. Συγκεκριμένα, ο πομπός εκπέμπει δίνοντας βάρος σε ένα από αυτά τα επίπεδα. Ο δέκτης έχει την «ελευθερία» (δυνατότητα) να επιλέξει, σε ποιο από τα τέσσερα επίπεδα «θέλει» να αντιδράσει (συνήθως, η επιλογή γίνεται ασυνείδητα). Η σύγκρουση δημιουργείται όταν ο δέκτης αντιδρά σε εκείνο το επίπεδο, στο οποίο ο πομπός δεν ήθελε επικεντρωθεί. Όταν πομπός και δέκτης βρίσκονται (επικοινωνούν) στο ίδιο επίπεδο, μπορεί να υπάρχει διαφορετική άποψη, αλλά δεν υπάρχει σύγκρουση. 
Ας δούμε, όμως κάποια παραδείγματα του αναφερόμενου μοντέλου, όπως αυτά λαμβάνουν χώρα μέσα από τη λεκτική και τη μη λεκτική επικοινωνία αντίστοιχα.

Παραδείγματα λεκτικής επικοινωνίας:
Παράδειγμα Α
Νέο μπαχαρικό στο φαγητό:
Εκείνος: «Τί περίεργη μυρωδιά (χρώμα) έχει σήμερα το φαγητό!»
Εκείνη: «Αν δε σ'αρέσει πήγαινε αλλού να φας.»

Παράδειγμα Β
Οδήγηση με το αυτοκίνητο (μπροστά στα φανάρια):
Εκείνος: «Πράσινο!!»
Εκείνη: «Εσύ οδηγείς ή εγώ;»
Ακολουθεί ανάλυση σχετικά με το πώς μπορεί η φράση «πράσινο» νε ερμηνευτεί ανάλογα με το επίπεδο επικοινωνίας:

Ανάλυση:

ΤΟ «ΠΡΑΣΙΝΟ» ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ:	ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
1. «Το κόκκινο έγινε πράσινο...»	Θέμα
2. «Δεν οδηγείς καλά, είσαι αργή...»	Σχέση
3. «Βιάζομαι...».	Αυτοαποκάλυψη
4. «Ξεκίνα, πάτησε γκάζι...»	Πρόσκληση

Παραδείγματα μη λεκτικής επικοινωνίας: 
Η μη λεκτική επικοινωνία, όπως έχει εννοηθεί προηγουμένως, απαντά σε οτιδήποτε διακινείται και εκπέμπεται μεταξύ του πομπού και του δέκτη και δεν εμπεριέχει το λόγο. Πρόκειται, δηλαδή, για τη διάδοση πληροφοριών μέσα από συμπεριφορές όπως το κλάμα, το γέλιο, το συνοφρύωμα, ο αναστεναγμός, το «χτύπημα» της πλάτης, η προσφορά ενός δώρου, το βήξιμο κ.α 
Χαρακτηριστικά, ας δούμε πιο αναλυτικά τα εξής παραδείγματα:

Το κλάμα: 

ΤΟ ΚΛΑΜΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ	ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
1. -	Θέμα : λείπει το περιεχόμενο αφού η επικοινωνία είναι μη λεκτική
2. «Βλέπεις σε τι χάλια με έφερες;» (τιμωρία του δέκτη)	Σχέση
3. Χαρά ή λύπη	Αυτοαποκάλυψη
4. Στρατηγική να προκαλέσει κανείς την προσοχή, το ενδιαφέρον του άλλου.	Πρόσκληση

Το δώρο

Το δώρο αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα μη λεκτικής επικοινωνίας, το οποίο, στο επίπεδο πρόσκλησης μπορεί να σημαίνει συμπάθεια, αγάπη, ευγνωμοσύνη, δωροδοκία, ενοχή, υποχρέωση κ.α. Ακόμη και το είδος ή η αξία του δώρου μπορεί να ερμηνευτεί από το δέκτη με διαφορετικούς τρόπους.

Το τηλεφώνημα ή η υπόσχεση

Ένα τηλεφώνημα ή μια υπόσχεση που δεν τηρείται οδηγεί πολλές φορές σε παρερμηνείες και έντονες αντιπαραθέσεις. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με τον τρόπο σεξουαλικής προσέγγισης (ή απόρριψής της).

Σε αυτές και σε πολλές άλλες περιπτώσεις λεκτικής η μη λεκτικής επικοινωνίας ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο παίζει η προσωπικότητα του πομπού και του δέκτη και ιδιαίτερα του δέκτη, του οποίου η αντίδραση θα οδηγήσει τα πράγματα προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.

Γλώσσα του σώματος(Κörpersprache)
Όπως συμβαίνει και με τη λεκτική επικοινωνία, ένα άτομο μπορεί να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του σώματος ή να προσλαμβάνει σωματικά μηνύματα του άλλου με τρόπο συνειδητό ή ασυνείδητο. Στην πρώτη περίπτωση έχει τον έλεγχο ή και έχει επίγνωση των σημασιών που παράγονται με το σώμα. Κουνάει, π.χ. το χέρι του με έναν ιδιαίτερο τρόπο όταν θέλει να χαιρετήσει κάποιον, εκφράζει έκπληξη, ευχαρίστηση, οργή, αηδία, στενοχώρια με συγκεκριμένους μορφασμούς, αντιλαμβάνεται ότι ο τάδε γνωστός του, τον οποίο τυχαία συναντά στο δρόμο, τον αναγνώρισε και χάρηκε που τον είδε, από τις κινήσεις του και από τον τρόπο που τον κοιτάζει.
Όμως, το σωματικό συμμετέχει και στην ασυνείδητη επικοινωνία. Και τούτο σε διάφορα επίπεδα. Ένα πρώτο επίπεδο είναι εκείνο στο οποίο το ασυνείδητο κάνει το σώμα να μιλά όπως περίπου και ο λόγος. Στο επίπεδο αυτό το σώμα εκφράζει, ασυνείδητα πάντα, συγκεκριμένα συναισθηματικά και συγκινησιακά μηνύματα. Μπορεί, π.χ. να εκφράζει λύπη, ευχαρίστηση, ντροπή, κόπωση, φόβο.
Από εκεί και πέρα, οι σωματικές εκδηλώσεις του ασυνειδήτου δεν έχουν τόσο την έννοια των συμπτωμάτων. Εκφράζουν, κατά τρόπο συστηματικό και διαρκή, πολύ πιο σύνθετες και συγκρουσιακές ψυχικές πραγματικότητες που σχετίζονται με την ιστορία του ατόμου και τη βαθύτερη παθολογική συγκρότηση της προσωπικότητας (τικ, βάδισμα, κινήσεις άνω και κάτω άκρων)



Περισσοτερα στο:http://www.papapan.gr/epikoinonia